Metateatralność w dramaturgii Carla Goldoniego

Praca jest udaną próbą kompleksowego zbadania zjawiska metateatralności w twórczości Carla Goldoniego, którego utwory dramatyczne stanowią świadectwo reformy włoskiego teatru komediowego oraz historii XVIII-wiecznego teatru weneckiego.

W pracy omówiono kontekst, w którym działał reformator teatru, zadania, jakie stały przed poetą komediowym, a także relację autor – aktor. Analizie zostały poddane zachowane prologi oraz komplementy pisane przez autora na zamówienie aktorów, a także zagadnienie konstrukcji teatru w teatrze i utwory parodystyczne oraz apologetyczne, których większość dotyczy kwestii autora teatralnego, pozostałe komedie wpisują się w nurt XVIII-wiecznej parodii świata artystów sceny.

Otrzymujemy zatem bogaty obraz życia teatralnego we Włoszech, głównie w Wenecji, jego społecznych i materialnych, a nie wyłącznie artystycznych uwarunkowań, rywalizacji Goldoniego z Chiarim i Gozzim, ambicji gwiazd zespołów aktorskich, ich wysiłków mających pozyskać przychylność widowni.

Książka dotyczy działalności Carla Goldoniego, jako poważnego reformatora XVIII-wiecznego włoskiego teatru oraz autora fars oraz scenariuszy dell'arte. Przejął on wiele struktur oraz motywów z komedii dell'arte, korzystał z bogatych zasobów tej tradycji, począwszy od postaci, przez metody kompozycyjne, użycie chwytów dramaturgicznych, które zaliczył potem do reliktów dawnego teatru. Relację z widownią budował na wypróbowanych przez aktorów schematach w walce o godność zawodu. Dla wzmacniania autorytetu poety komediowego, zaprezentowania swojej poetyki oraz dla polemizowania z rywalami i krytykami użył sceny jako trybuny, z której ustami swych aktorów przemawiał do widzów.

Metateatralność w dramaturgii Goldoniego przejawia się na różne sposoby. Konstrukcja teatru w teatrze wzorowana była na wypracowanych w repertuarze dell'arte modelach strukturalnych (mise en abyme, sztuka – pretekst, próba teatralna), przy zachowaniu podstawowych elementów składowych tej struktury (symetria konstrukcji, przygotowania do spektaklu, które wchodzą w skład akcji scenicznej sztuki ramowej, obecność widzów wewnętrznych, komentarze do oglądanego na scenie przedstawienia wtrąconego, przerwanie inscenizowanej sztuki). Zdecydowanie jednak częściej sięgał dramaturg po inne formy metateatralności: bezpośredni zwrot do publiczności w prologach lub komplementach oraz stematyzowanie problematyki teatralnej.