Islands of Memory

Książka Jolanty Ambrosewicz-Jacobs stanowi interesującą lekturę z dziedziny studiów nad polską pamięcią Holokaustu, a zwłaszcza jej kształtowania w procesie edukacji. Niemal w całości oparta została na wynikach ogólnopolskich badań, które w 2008 roku przeprowadzone zostały wśród młodzieży. Ich celem było przede wszystkim rozpoznanie, co uczniowie wiedzą na temat Holokaustu, jakie jego reprezentacje dominują w ich świadomości, ale także jaki jest ich stosunek do Żydów oraz skala podzielanych antysemickich przekonań. Na zadane pytania respondenci odpowiadali już po publikacji książki Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka Jana Tomasza Grossa, która zaowocowała nie tylko burzliwą debatą na temat współudziału Polaków w Holokauście, lecz również postępem badań na ten temat. Czy te nowe ustalenia o czarnych kartach w polskiej historii, których stale przybywa, przenikają do programów nauczania i treści podręczników szkolnych? Czy mają swój refleks w świadomości młodzieży?
Na te pytania Jolanta Ambrosewicz-Jacobs również odpowiada. Jej książka to swoisty raport ze stanu wiedzy polskiej młodzieży przed i po debacie jedwabieńskiej zanim jeszcze agresywna polityka historyczna w obronie polskiej niewinności na dobre zaczęła siać spustoszenie, które nie ominęło edukacji. Jednakże autorka nie ograniczyła się wyłącznie do analizy wyników badań sondażowych. Na podstawie licznych wywiadów z nauczycielami i edukatorami, wniosków płynących z obserwacji uczestniczących, analizy programów nauczania, wytycznych ministerialnych oraz wielu innych materiałów źródłowych, napisała wnikliwą książkę o meandrach polskiej edukacji o Holokauście. Formalnej, upaństwowionej i przenikniętej duchem polonocentryzmu, ale także otwartej, eksperymentalnej i niezależnej. Książka Islands of Memory. The Landscape of the (Non)Memory of the Holocaust in Polish Education from 1989 to 2015 może być zatem również czytana jako dowód uznania dla niekonwencjonalnych form nauczania o Holokauście, lokalnych inicjatyw jego upamiętniania i edukowania o nim poza murami szkół przez samozwańczych strażników pamięci. Ich nazwisk nie znajdziemy na pierwszych stronach gazet, ale to także o nich jest ta książka.
Dr hab. Piotr Forecki, prof. Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu